TROVAMI VEDIMI: de grote leegte?

Wat heeft Hoensbroek gemeen met de Scuola Grande di San Rocco, in Venetië, uit de 15e eeuw? Wat zegt de titel van het kunstwerk De Kruisiging, een schilderij van Tintoretto, in De Scuola Grande di San Rocco ons in dit verband?

Een Scuola was vroeger gekoppeld aan een kerk, de kerk was het centrum van een parochie. Wij noemen het nu wijk of buurt. Een parochie kent andere grenzen dan de staatsgrenzen.

In de scuola werd lesgegeven, bloeide het culturele leven, kwam de buurtraad bij elkaar, kortom een ontmoetingsplaats voor alles en iedereen waar de buurt voor stond en trots op was. De buurt toonde haar trots door te investeren in deze ontmoetingsplek. Het geloof in eigen zijn en kunnen resulteerde in Venetië in een monumentaal gebouw en dito inhoud. Wat men er instopt, komt er ook weer uit.

Een wisselwerking tussen spirituele, mentale en causale waarden, waarden die aan het menszijn gekoppeld worden.

In onze tijd wordt waarde vooral uitgedrukt in verhandelbare zaken en zijn de eerder genoemde begrippen gedevalueerd tot het beperkte begrip economische waarde, alsof alles alleen maar om geld draait.

Succes was toegestaan en het tonen daarvan ook. Die waardecreatie is in Venetië een investering in hun directe bestaan én voor de lange termijn geweest en gebleken. De Scuola di San Rocco is een waar museum dat bezoekers uit heel de wereld trekt. Wat je er instopt, komt er ook weer uit!

Dit principe van een scuola is bij ons in Hoensbroek als model gebruikt. Elke nieuwe kerk kreeg een buurthuis. Verenigingen vonden daar hun thuis. Voor sport, toneel, zang, muziek, dans, vrije expressie, verzamelen, duivenmelken, vieren zoals carnaval, en veel meer. Oefenen, uitvoeren en opvoeren. Voor ieder wat wils. Een ware ontmoetingsplek. Hier vindt men elkaar, hier ziet men elkaar.

In de volksmond heette deze plek vaak ‘het gebouwtje’, los van de toegekende naam. Dit verwijst naar een stapeling van stenen, een vorm. De werkelijke waarde zit echter in de inhoud. De kerken zijn veelal in functie verdwenen. Sommige reeds gesloopt. Het buurthuis in Maria Gewanden is ook niet meer. Het geloof is verlaten. Velen hebben de kerk de rug toegekeerd. Behalve één keer per jaar, dan komt een dieper verlangen naar het ongrijpbare omhoog.

Wanneer ik nu niet de religieuze kant belicht maar wel een vergelijk toesta, dan komt bij mij de vraag omhoog: is de lege plek waar ooit het buurthuis stond een metafoor voor een leegte in ons? Is die diepere behoefte er nog om samen wat te doen? Cultuur is samen wat doen. Is daar nog geloof in?

Het antwoord is ja. Een bijna ondergronds bestaan van mensen die uiting geven aan hun behoefte om een gevoel tot expressie te brengen is er nog. Als een soort van waakvlammetje houdt het stand. Een waakvlam heeft de functie van overbruggen. Uiteindelijk willen we weer vlammen, dit is ingebakken in onze natuur. Wat we missen is de zichtbaarheid. De trots van het tonen lijkt onderhevig aan de overmatige aanwezigheid van een slachtofferhouding. Het is een kwestie van waar men in gelooft: is men een slachtoffer met een gevoel van minderwaardigheid of is eigenwaarde de waakvlam die wil vlammen?

Is het veldje op de foto, waar eens het gemeenschapshuis stond, de grote leegte, of is het juist deze leegte die wil ontvlammen? Wat wil hier gezien worden? Vanuit een vogelperspectief is een labyrint zichtbaar. Met de neus in het gras ook. Men moet er dan wel op stappen om het te ontdekken. Dat is met meer zaken in het leven zo, men moet het zien. De beweging door het labyrint heeft een uitwerking op de mentale status. En, het heeft een uitgang.

Ons dorp heeft de kracht om te herrijzen. Dat gaat niet vanzelf. Alleen wij inwoners kunnen een verandering brengen. Ruimte voor overeenkomsten, ruimte voor verschillen. Is het buurthuis niet juist dat geweest, ruimte voor verschillende verenigingen die voorzien in verschillende behoeften. Ruimte voor overeenkomst, trots op de buurt, trots op het dorp. Respect voor de plek, respect voor de mensen die er leven.

De stapeling van stenen heeft behoefte aan inhoud zoals inhoud de behoefte heeft om tot expressie te komen. Zichtbaar worden, zichtbaar zijn en zichtbaar blijven. Als men cultuur koestert, geef het dan de ruimte die het nodig heeft, qua inhoud, de expressie van verenigingen en qua vorm, een volwaardige locatie. Is de open plek, onder aan de Hoofdstraat, onder aan de Bongaardstraat, onder aan de Zandbergsweg een ruimte voor bezinning?

Na de Kruisiging volgt de Herrijzenis. Is onderaan dan bovenaan, weer geloven in, geloven in Hoensbroek?

Trovami Vedimi is Italiaans voor Vind mij Zie mij.

Een Scuola bij ons in Hoensbroek

William Otermans